नेपाली भाषा (Nepali Linguistic)

English Equivalents of some Nepali Proverbs – Episode 7

BY SHRESTHA KEDAR

1. देखेको कुरा साँचो, सुनेको कुरा झुटो ।
* Seen is truth, heard is lie.
2. काम लिंदै नलिनू, लिएपछि झिंजो नमान्नू ।
* Don’t take the job, don’t worry after taking.
3. जारी गर्ने मानिस छेपारो देखे नि तर्सन्छ ।
* Person driving other’s wife scares even seeing a lizard.
4. मान्छे बूढो हुन्छ तर बानी जाँदैन ।
* People grow old but his habits do not improve.
5. विचार नगरी केही कुरा नगर्नू ।
* Do not start any work without thinking.

6. घोडा हेर्दा असल जात हेर्नू,
कन्या हेर्दा असल कुल हेर्नू ।
* Select the best breed, while choosing a horse,
Select the best clan, while choosing a maiden.
7. कुलाचार नछोड्नू ।
* Do not leave charisma of clan discipline.
8. सुत्दा गोडा पसार्ने ठाउँ हेर्नू ।
* Find place to stretch legs while sleeping.
9. आम्दानी अनुसार खर्च गर्नू ।
* Spend accordingly income.
10. धन लिंदा गुप्त गर्नू, दिंदा प्रकट गर्नू ।
* Take wealth secretly, give it evidently.

11. काँचो माटो र कच्चा छोरा जता लगायो, उतै लाग्छ ।
* Crude Clay and Crude son can be molded in desired shape.
12. आज जस्तो भोलि हुँदैन ।
* Tomorrow won’t be like today.
13. बूढाहरू नभएको सभा कच्चा हुन्छ ।
* The meetings without old men are unripe.
14. भाग्यमा नभएको कुरामा बुध्दि जाँदैन ।
* Wisdom is not driven if no fortune.
15. चुक्ली जस्तो पाप अरू कुनै हुँदैन ।
* There is no sin like slander.

16. दशा नलागी भूत लाग्दैन ।
* Ghost won’t rag without cursed.
17. भात खाई जात नसोध्नू ।
* Don’t interrogate caste after taking meal.
18. सज्जन शत्रु निको, दुर्जन मित्र ननिको ।
* Gentle enemy is nice, wicked friend is bad.
19. परत्र सम्झी काम गर्नू, जीउ जमीनको व्यापार नगर्नू ।
* Work heavenly, don’t trade body and land.
20. सिरान फेर्ने बिरामी, कुरा फेर्ने झगडिया धेरै टिक्दैनन् ।
* Pillow changing sick and tale changing litigant do not last longer.

21. दुर्जनका दाँत कोखामा हुन्छ ।
* The wicked fellow has teeth under arms.
22. कुकुरलाई नून, बैगुनीलाई गुन ।
* Salt to dog, attribute to ungrateful are in vain.
23. मुख छँदै नाकले पानी पिउनु हुन्न ।
* While drinking, do not drink nose.
24. एउटाको जरो नखनी अर्कालाई ओखती हुन्न ।
* One’s remedy not possible without another’s uproot.
25. आगो र शत्रुलाई सानो नसम्झनू ।
* Do not think little about the fire and the enemy.

26. काललाई ओखती लाग्दैन ।
* The time do not seem to be over.
27. कुबेलामा खान दिने भन्दा बेलैमा बिदा लिने असल ।
* Good to take a leave than to belly in improper time.
28. लोग्ने मानिसको घर छैन, स्वास्नी मानिसको थर छैन ।
* Man has no house, women has no caste.
29. थ्याच्च नबस्नू, प्याच्च नबोल्नू ।
* Neither sit nor speak manner less.
30. सबै थोक पोखिए उठाउन हुन्छ, कुरा पोखिए उठाउन हुन्न ।
* Every spills can be picked up, words cannot be.

31. सुन्नेलाई सुनको माला
* Garland of gold to the story listeners
32. भन्नेलाई फूलको माला
* Garland of flower to the story teller
33.भन्ने बेला तात्तातै मुखमा आइजाला
* May this story come orally
warm and heated at the time of telling
34. यो कथा चाहिएको बेला बैकुण्ठ जाला
* May it reach Bishnu’s Palace when needed

ससुराली जाँदा चट्टुज्वाईंको गफगाफ (नेपाली लोक दन्त्य कथा)

एकदिन चट्टु् ससुराली गएछ । ससुरोले चट्टु ज्वाईंको मानमनितो गरे ।
दिउँसोतिर खाजासाजा खाइसकेर ससुरोले चट्टुलाई भनेछ, “ज्वाईं, अब एकछिन यस्सो गफगाफ गरौं‌न ।”
चट्टुले भनेछ- “गफसफ त गर्नहुन्थ्यो, मलाईचाहिँ दिसा च्याप्यो । म दिसा बसेर आउँछु ।” यति भनेर चट्टु दिसा बस्न गयो ।
एकछिनपछि त चट्टुले कराउँदै आएर भन्यो।- “क्या‍ अचम्म भो ।”
ससुरोले सोधे- “के भयो, ज्वाईं?”
चट्टु ले भन्यो- “गाडामा राखेको मुलाको एउटा पातले गाडा त लच्कि पो राख्याछ, गोरूले गाडा तान्नै सकेन । गाडावालले गोरूलाई कुट्याकुट्यै गरिराख्याछ ।”
ससुरो दौडेर हेर्न गयो । त्यसपछि सासु आएर चट्टुलाई सोधेछन्- “ससुरा किन दौडेका हुन्, ज्चाईं ?”
”खै, एउटा तरुनी आई, मसक्कै मस्की, उसैको पछि दौडिए ।”- चट्टु्ले जवाफ दियो ।
“त्यसलाई, पातकी बूढो, कतापट्टि मुन्टिए, हँ ज्वाईं ?” -सासुले आत्तिंदै सोधे।
चट्टुले भन्यो- “पूर्वतिर ।” बूढी उतैतिर दौडिई।
एकछिनपछि बूढो आयो र भन्यो- “मैले त गाडा देखिनँ त । हैन तपाईंकी सासु खै त ज्वाईं ?”
चट्टुले भन्यो- “खै, एउटा मान्छे आएर आँखा सन्कायो, ऊसैको पछि लागेर गए ।”
“त्यस राँडलाई नमारी छोड्दिन, कतातिर गई?” ससुराले रन्केर सोधे ।
“पश्चिधमतिर ।”- चट्टु ले बतायो ।
बूढो उतैतिर कुदे ।

बेलुकातिर बूढाबूढी दुबै घर आइपुगे ।
बूढी च्याँठिए- “हेर, पातकी बुढो, मर्ने बेलामा तरुनीको पछि लागेको ।”
बूढो कुर्लिए- “तँलाई, बजिनी, गुण्डा खोज्दै हिड्छस्, अझ मसित निहुँ खोज्छेस् ?”
बूढाबूढीको लुछालुछ भएपछि चट्टु,ले भन्यो- “ल भो भो अब, के को लुछालुछ, गफै त गर्यान हो नि मैंले। यस्तो कुरामा नि के को रडाको? ल अब गफ सिध्दियो, सफ सुन्नु स् ।”

त्यसपछि चट्‌टुले सुनाउन थाल्यो-

“देखेको कुरा साँचो, सुनेको कुरा झुटो ।
काम लिंदै नलिनू, लिएपछि झिंजो नमान्नू ।
जारी गर्ने मानिस छेपारो देखे नि तर्सन्छ ।
मान्छे बूढो हुन्छ तर बानी जाँदैन ।

विचार नगरी केही कुरा नगर्नू ।
घोडा हेर्दा असल जात हेर्नू,
कन्या हेर्दा असन कुल हेर्नू ।
कुलाचार नछोड्नू ।

सुत्दा गोडा पसार्ने ठाउँ हेर्नू ।
आम्दानी अनुसार खर्च गर्नू ।
धन लिंदा गुप्त गर्नू, दिंदा प्रकट गर्नू ।
काँचो माटो र कच्चा छोरा जता लगायो, उतै लाग्छ ।

आज जस्तो भोलि हुँदैन ।
बूढाहरू नभएको सभा कच्चा हुन्छ ।
भाग्यमा नभएको कुरामा बुध्दि जाँदैन ।
चुक्ली जस्तो पाप अरू कुनै हुँदैन ।

दशा नलागी भूत लाग्दैन ।
भात खाई जात नसोध्नू ।
सज्जन शत्रु निको, दुर्जन मित्र ननिको ।
परत्र सम्झी काम गर्नू, जीउ जमीनको व्यापार नगर्नू ।

सिरान फेर्ने बिरामी, कुरा फेर्ने झगडिया धेरै टिक्दैनन् ।
दुर्जनका दाँत कोखामा हुन्छ ।
कुकुरलाई नून, बैगुनीलाई गुन ।
मुख छँदै नाकले पानी पिउनु हुन्न् ।

एउटाको जरो नखनी अर्कालाई ओखती हुन्न ।
आगो र शत्रुलाई सानो नसम्झनू ।
काललाई ओखती लाग्दैन ।
कुबेलामा खान दिने भन्दा बेलैमा बिदा लिने असल ।

लोग्ने मानिसको घर छैन, स्वास्नी मानिसको थर छैन ।
थ्याच्च नबस्नू, प्याच्च नबोल्नू ।
सबै थोक पोखिए उठाउन हुन्छ, कुरा पोखिए उठाउन हुन्न ।

लौ त अब सफ पनि सकियो ।
अब बाँकी के छ ?”

जिल्ल पर्दै ससुराले भने- “छैन । अब भात खान मात्र बाँकी छ ।”
ज्वाईं-ससुरा खाना खान बसे । सासूले मासु पकाएर दिई ।
चट्टु ले भन्यो- “मासु त खुब मीठो छ नि ! कहाँबाट ल्याउनु भो सासुज्यू ?”
सासुले भनिन्- “तल घरमा 50 धार्नीको चरो मारेछन् । एक धार्नी ल्याएर पकाएको नि ।”
चट्टु- “धत्, 50 धार्नीको चरा नि हुन्छ काहीं ?”
सासु- “अनि, मुलाको एउटा पातले गाडा लच्किन्छ काहीं ?”
गफै त हो । चट्टुन पनि चूप लाग्यो ।

ससुरालीमा रात बिताएर चट्टु भोलिपल्ट घर लाग्यो ।

सुन्नेलाई सुनको माला भन्नेनलाई फूलको माला
भन्ने बेला तात्तातै मुखमा आइजाला
यो कथा चाहिएको बेला बैकुण्ठ जाला

राम्री घमण्डी यूवती !

एकादेशमा अचम्मै राम्री एउटी यूवती थिईन। “>गाउँ शहरमा उनको रुप र जीउडालको राम्रै प्रशंसा हुन्थ्यो। जवानहरु उनलाई पाउन भुतुक्कै हुन्थ्ये। तर यूवती भने तिनीहरुलाई मान्छे नैं गन्दैनथिन। उनलाई आफ्नो रुप र जीउडालमा साह्रै घमण्ड थियो। उनको रुप र घमण्डीपनको दरबारमा पनि चर्चा भएछ। राजाले यूवतीलाई दरबारमा नर्तकीको रुपमा जागिर दिए। राजा साह्रै ज्ञानी र पराक्रमी थिए तर रुपमा भने ठगिएका थिए अर्थात राम्रा थिएनन। एक दिन राजालाई यूवतीको परिक्षा लिन मन लाग्यो र कसैले नचिन्ने गरि साधारण कामदारको भेषमा यूवतीलाई भेटेर उसको रुपको प्रशंसा गर्दै बिवाहको प्रस्ताव राखे। यूवतीले राजालाई चिन्नै सकिनन, उनको घमण्डको पारो चडिहाल्यो र रिसाउदै भनिन;

“ओइ गधा! तैले मसँग बिहे गर्ने आँट कसरी गरिस् हँ?, कुनै दिन आफ्नो अनुहार ऐनामा हेरेको त छस् तैंले, बरु भगवानले तेरो अनुहार बनाउने बेलामा तँ कता गएको थिइस हँ?, तँ त मेरो लोग्ने हैन नोकर बस्नको लागि पनि योग्य छैनस बुझिस्।”
यूवतीको घमण्डबारे पहिल्यै सुनि सकेका हुनाले राजा रिसाएनन, बरु हाँस्दै जवाफ दिए ।

” हे सुन्दरी, तिमी भगवानले रुप र जीउडाल दिने लाईनमा बसिछौ, म भने भगवानले ज्ञान र भाग्य दिने लाईनमा बसेको थिएँ, त्यसैले त आज म राजा भएको छु र तिमी मेरो सेवक तथा साधारण नर्तकी। रुपमा घमण्ड गर्नु अज्ञानता हो। बिना ज्ञानको रुप र बिना पातको रुख उस्तै उस्तै हुन। म त तिमीलाई यहि कुरा सम्झाउन आएको थिएँ। तिमीसँग बिहे गर्न हैन। मलाई थाहा छ, पात नभएको रुखले छहारी दिन सक्दैन।”

यूवती लाजले मरेसरी भै आफ्नो बाटो लागीन र त्यहि दिनदेखि आफ्नो रुपको घमण्ड गर्न छाडिदिईन।

केही नेपाली उखान टुक्का संग्रह (Some Nepali Proverbs Collection) भाग – ६

१.  हिस्स बूढी खिस्स दाँत।
२.  ल्हासामा सुन छ कान बुच्चै।
३.  चौटा खान गएकी झोलमा डुबेर मरी।
४.  अल्छीलाई बल्छी मर्दलाई जाल।
५.  अल्छी तिघ्रो स्वादे जिब्रो।

६.  टुहुराको पनि दिन फर्कन्छ।
७.  अनिकाले मानू बाँडिचूडी खानू।
८.  आफ्नै छोरी नखरमाउली तन्‍नेरीलाई दोष।
९.  आफू नमरी स्वर्ग देखिन्‍न।
१०. काम न धाम पेटभरी माम।

११. आयूको छोरालाई वायूको डर।
१२. उसै त बूहारी मरिच खाएकी।
१३. तिर्खा धाउँछ खोला धाउँदैन।
१४. एउटा थाप्लो दुईटा नाम्लो।
१५. आकाशमा थुके मुखमा छिटा।

१६. उसै त सासू सुन लगाएकी।
१७. पानी खानू मूलको स्वास्नी ल्याउनू कूलको।
१८. खाउनु न पिउनु पुर्पुरोमा चिनु।
१९. दु:खीलाई दिन्छु नभन्‍नू विधवालाई लान्छु नभन्‍नु।
२०. गीत गाउनेको सुसेलीबाटै थाहा हुन्छ।

२१. घर नभएको छोरो र सुत्केरी नभएको बुहारी।
२२. घर आए कुकुर बलियो।
२३. चीनको राजा भोटको नून, ज्यानै दिए नि नदेख्‍ने गुन।
२४. जसको तरबार उसको घरबार।
२५. जहाँ माल उहीं पानी।

२६. जसले बोक्छ भारी खान्छ मेख मारी।
२७. टुहराको पनि दिन फर्कन्छ।
२८. जाँगर न साँगर खाने बेला आँगर।
२९. जुवाको धन गन्दै नगन।
३०. जो होचो उसको मुखमा घोचो।

३१. जो छ खूनी उसैलाई हुनी जो छ दानी बिग्रने बानी।
३२. टाढाको देउता करेसाको भूत।
३३. ताप्के ताते पो हुन्छ, बींड मात्र तातेर हुन्छ।
३४. दशा लागेको बेला नभरेको बन्दुक पनि पड्कन्छ।
३५. दूध दिने गाईको लात्ती सहनु।

३६. वनको बाघले खाए नि नखाए नि मनको बाघले खाने।
३७. बारी न विरुवा नौ मुरी तोरी।
३८. बाहिर बाहिर लोकाचार भित्र भित्र पोका पार।
३९. विसौलीको जिब्रो फड्कार्नु भन्दा धार्नीको टाउको हल्लाउनु बेस।
४०. भाइ फुटे गँवार लुटे।

४१. भोको भन्छ डाँडावारि खाउँ अघाएको भन्छ डाँडापारि खाउँ।
४२. भेटी न सेटी बस मरिमेटी।
४३. मर्ने बेला हरियो काँक्रो।
४४. मह काढ्नेले हात चाट्छ।
४५. माछाको बल पानीसम्म।

४६. मुखमा सरस्वती हुनेको सधैं वृहस्पति आउँछ।
४७. लगनपछिको पोते के काम?
४८. सासूको माया छोरी छउन्जेल बुहारीको माया छोरा छउन्जेल।
४९. शोक न सुर्ता भोक न भकारी।
५०. सुख पाए ससुराली जानू दु:ख पाए मीतकहाँ जानू।

५१. हात्ती उडाउने बतास आयो पिउरी खेल्छस् राँड।
५२. हातमा पुस्तक मनमा दश थोक।
५३. मूर्ख र पैसा छिट्‍टै सकिन्छ।
५४. अर्काको भर भोकभोकै मर।
५५. कालो बादलले संधै पानी पार्दैन।

५६. पहेंलो सबै सुन हुँदैन।
५७. ऋणदेखि नडराउनू दिनदेखि डराउनू।
५८. माग्नेको धन दशचोटि गन्।
५९. बुढानिलकण्‍ठ नारानथान सौता सौता हानाहान।
६०. खोलावारि खोलापारि ढुंगा हानाहान
एउटा पोइको दुइटा स्वास्नी लगौटी तानातान।

६१. के निउँ पाउँ कनिका फुकाउँ।
६२. उनीहरूको घरमा झगडा हाम्रो घरमा धुनधान।
६३. मानो रोपेर मुरी फल्ने।

केही नेपाली उखान टुक्का संग्रह (Some Nepali Proverbs Collection) भाग – ५

तल क्रम संख्‍या दिई केही नेपाली उखान टुक्‍का र अंग्रेजीमा तिनको समान अर्थ दिईएका छन्। जसको अंग्रेजीमा समान अर्थ दिईएका छैनन्, अंग्रेजीमा तिनको समान अर्थ क्रम संख्‍या उल्लेख गरी कमेन्ट वा रिप्लाई मार्फत पठाउनुहोस्।

Along with Serial Numbers, some Nepali Proverbs and their English Equivalent Meanings are given below. For those having no English Equivalent Meanings, you are requested to send their English Equivalent Meanings stating Serial Numbers.

१. मूर्खलाई सय कोर्रा बुद्धिमानलाई एक कुरा।
– A word to the wise is enough.
२. मौन सम्मत्ति लक्षणम्।
– Silence means consent.
३. राम्रो बैठान आधा बैठान।
– Well begun is half done.
४. लोहाको बैरी लोहा।
– Diamond cuts diamond.
५. लङ्‍का मार्ने हनुमान जस पाउने डेंढू।
– One sows another reaps.

६. सास छउन्जेल आश।
–  While there is life, there is hope.
७. सन्तोषी सदा सुखी।
–  Content is happiness.
८. सितैको धन फुपूको श्राद्ध।
–  Evil got evil spent.
९. सुनलाई खोल हाल्नु पर्दैन।
–  A fair face needs no paint.
१०. संगतले मानिस चिनिन्छ।
–  A man is known by the company he keeps.

११. हतपतको काम लतपत ।
–   Haste makes waste.
१२. हात्तीको मुखमा जीरा।
–   A drop of water in the ocean.
१३. हुने विरुवाको चिल्लो पात नहुने विरुवाको फुस्रो पात।
–  Childhood shows the man as morning shows the day.
–  Coming events cast their shadows before.
१४. नाकमुनि कन्दनि।
१५. कि लायो सुनको बाला कि गयो … … … को छाला।

१६. कि भयो अमरावतीको राज कि भयो चपरीमुनिको वास।
१७. आए बौको गए साहुको।
१८. आम्दानी चारानाको खर्च बारानाको।
१९. लोभले लाभ, लाभले विलाप।
२०. बुढेसकालमा पाटीको वास।

२१. साउँको भन्दा ब्याजको माया।
२२. ससुरालीको धनमा नामर्दको रजाईं।
२३. बूढी मर्‍यो काल पल्क्यो।
२४. कुकुरलाई मासु पैंचो।
२५. कुकुरलाई घ्यू नपचेको।

२६. दशा भनेको बाजा बजाएर आउँदैन।
२७. धेरै खाए मल थोरै खाए बल।
२८. औषधी र उपदेश मीठो हुन्‍नँ।
२९. जति भान्छे त्यति खिचडी।
३०. अनिकालमा बीउ जोगाउनु हुलमुलमा जीउ जोगाउनु।

३१. जुन थालमा खायो त्यही थालमा हग्छ।
३२. सोर्‍है साला सत्र।
३३. स्याल कराउनु कुखरा हराउनु।
३४. बाख्राको चाकमा किरा परेको।
३५. कसाईंको अगाडि बाख्रा रोएको।

३६. खसी जोख्‍नु सय चोटि मान्छे जोख्‍नु एक चोटि।
३७. हुने हार दैव नटार।
३८. कांही नभएको जात्रा हाँडी गाउँमा।
३९. ठाउँ न ठहर बूढीको रहर।
४०. कपाल दुखेको औषधी नाइटोमा लाई।

४१. काम पाईनस् बुहारी पाडाको ढाड कन्याई दे।
४२. गाँसी गुँसी एकै नासी।
४३. कोढीको जीउ प्यारो अपुताको धन प्यारो।
४४. खर्च न बर्च तीर्थ जानु पर्छ
सपनतीर्थ जाँदाखेरी चुरोट खानुपर्छ।
४५. डिङ्‍गाको सरापले हात्ती मर्दैन।

४६. कताको जिली कताको गाँठी।
४७. वल्लो घाट न पल्लो तीर
वारि खाल्डो पारि भीर।
४८. नपाउनेले केरा पायो बोक्रा समेत चपायो।
४९. पापा पनि चिची पनि।
५०. जति कालो उति मेरै बौको सालो।

५१. जान्‍नेलाई श्रीखण्‍ड नजान्‍नेलाई खुर्पा बींड।
५२. जसको शक्ति उसको भक्ति।
५३. धोबीलाई हतार हुँदैमा घाम लाग्दैन।
५४. जसले जान्यो उसले तान्यो।
५५. नबिराउनु नडराउनु ।

५६. आई लाग्ने माथि जाई लाग्नु।
५७. जसको बाँदर उसैले नचाउँछ।
५८. घैया रोपेर धान फल्दैन।
५९. हलो जोत्दैमा गोरू ब्याउँदैन।
६०. शिवजीलाई धतुरोले लाग्दैन।

६१. काम न काजको दुश्मन अनाजको।
६२. काग बस्नु हाँगा भाँचिनु।
६३. हावा नचली पात हल्लिंदैन।
६४. एउटा पोईको दुईटा जोई ख्वाउने बेलामा कोही न कोही।
६५. तरुनी छउन्जेल सयवटा पोई मर्ने बेला कोही न कोही।

केही नेपाली उखान टुक्का संग्रह (Some Nepali Proverbs Collection) भाग – ४

१. नहुनु मामा भन्दा कानो मामा निको।
– Half a loaf is better than no loaf.
– Something is better than nothing.
२. नाच्न जान्दैन आँगन टेढो।
– A bad carpenter quarrels with his tools.
३. पापको धन प्रायश्‍चित।
– Ill-got; Ill-Spent.
४. बाठो लड्छ तीन बल्ड्याङ् लाटो लड्छ एक बल्ड्याङ्।
– Too much cunning overreaches itself.
५. बाँदरको हातमा नरिवल।
– Casting pearl before swine.

६. साउनमा आँखा फुटेको गोरूले बार्‍है महिना हरियो देख्‍छ।
– Everything looks yellow to a jaundiced eye.
७. भन्‍ने बित्तिकै सबै कुरा हुँदैन।
– Rome was not built in a day.
८. भालुलाई पुराण सुनाएर के हुन्छ।
– Crying in wilderness.
९. रातभरी करायो दक्षिणा हरायो।
– Crying in wilderness.
१०. भेंडा भेंडासित बाख्रा बाख्रासित।
– Birds of feather flock together.

११. म ताक्छु मुढो, बन्चरो ताक्छ घुँडो।
– Man proposes God disposes.
१२. मच्चियो मच्चियो थच्चियो।
– Much cry and little wool.
१३. मनको लड्‍डु घ्यूसित खानु।
– Building castle in the air.
१४. मरेको बाघको जुँगा उखेल्नु।
– Flogging a dead horse.
१५. माग्नेलाई तातो भात।
– Beggars must not be choosers.

१६. मीठो कुराले पेट भर्दैन।
– Fair words butter no parsnips.
१७. मुखमा रामराम बगलीमा छुरा।
– A honey tongue a heart of gall.
१८. केटाकेटी आए गुलेली खेलाए मट्‍याङ्‍ग्राको सत्यानाश।
१९. साँढेको जुधाई बाच्छाको मिचाई।
२०. ओरालो लागेको गाईलाई मृगले पनि लखेट्‍छ।

२१. भण्‍डारीले भन्दियो, गोतामेले गोद दियो।
२२. काम गर्ने कालु मकै खाने भालु।
२३. मनको लड्‍डु घ्यूसँग खानु।
२४. काम गर्ने कालु जस पाउने ढेँडु।
२५. चिप्लो न चाप्लो त्यसै दुख्‍छ थाप्लो।

२६. उही नाम्लो उही कुम्लो।
२७. ढुंगाको भर माटो, माटोको भर ढुंगा।
२८. कुसाइतमा पञ्‍चेबाजा।
२९. फलामले फलाम काट्‍छ।
३०. केटी हेर्नै नपर्ने केटो बोल्नै नपर्ने।

३१. हिंडने गोरूले चुटाई खान्छ।
३२. ले ले बाबु गुलेली मारिदिउँला जुरेली।
३३. काम साँचे आफूलाई खान साँचे अरूलाई।
३४. आँखाको तिरिमिरि … … को झ्याईं।
३५. घर्तीको अर्ती सुन्‍नु।

३६. आगो ताप्नु मुढाको कुरा सुन्‍नु बुढाको।
३७. बाघ बूढा स्याल तन्‍नेरी।
३८. बूढा मरे भाका सरे।

केही नेपाली उखान टुक्का संग्रह (Some Nepali Proverbs Collection) भाग – ३

१. छुच्चाको धन लुच्चाले खान्छ।
– Penny wise pound foolish.
२. छोरो पाउनु कैले कैले भोटो सिउनु ऐले।
– Counting the chickens before they are hatched.
३. जति भाँडो उति चुबुर्को।
– Many minds many thoughts.
४. जस्तालाई तस्तै ढिंडालाई निस्तै।
– Tit for tat.
५. जस्तो काम उस्तै माम।
– As you sow, so you reap.

६. जस्तो रोप्यो उस्तै फल्छ।
– As you sow, so you reap.
७. जस्तो देश उस्तै भेष।
– While in Rome, do as the Romans do.
८. लंगडाको देशमा खुट्‍टा खुम्च्याउनु।
– While in Rome, do as the Romans do.
९. जसको शक्ति उसको भक्ति।
– Might is right.
१०. जसरी आयो त्यसरी गयो।
– Easy come, easy go.

११. जिब्रो चिप्लो मन भने कालो।
– A wolf in lamb’s clothing.
१२. दु:ख कहिल्यै एक्लै आउँदैन।
– Adversity never comes alone.
१३. दु:ख विना सुख हुँदैन।
– No pain no gains.
१४. धेरै खाए घिउ पनि तीतो हुन्छ।
– Too much of anything is bad.
१५. धेरै जोगी मठ उजाड।
– Too many cooks spoil the broth.

१६. नपत्याउने खोलाले बगाउँछ।
– Still water runs deep.
१७. नमच्चिने पीङको सय झड्का।
– An empty vessel sounds much.
१८. रित्तो गाग्री छचल्किन्छ।
– An empty vessel sounds much.
१९. भेंडाको खोलमा ब्वाँसो।
– A wolf in lamb’s clothing.
२०. वल्लो घरको नरे पल्लो घरमा सरे।

२१. चोरलाई चौतारो साधूलाई सुली।
२२. एक कान दुई कान मैदान।
२३. एउटा घिउ बेचुवा अर्को तरवार बेचुवा।
२४. बत्ती मुनि अँध्यारो।
२५. नमच्चिने पीडको सय झड्का।

२६. झिंगाको डिंगाले हात्ती मर्दैन।
२७. एक कानले सुन्यो अर्को कानले उडायो।
२८. आँखा नदेख्‍ने नेत्रलाल कान नसुन्‍ने कर्णकान्त।
२९. नानी भन्दा आची ठूलो।
३०. भ्वाड् भन्दा स्वाङ् ठुलो।

३१. उत्ताउली गाईलाई बाघले खाई।
३२. भन्दाखेरी छ गन्दाखेरी सात।
३३. तै रानी मै रानी कुवाको पानी को खानी।
३४. एउटा सियो चोर अर्को फाली चोर।
३५. सर्पको खुट्‍टा सर्पले देख्‍छ।

३६. थुतुनो र मुतुनो जोगाएर राख्‍नु।
३७. जो निर्धन उसैको नाम धनप्रसाद।
३८. खाइछाड कि लाइछाड मरेपछि लम्पसार।
३९. तित्राको मुखै वैरी।
४०. नयाँ दुलही चुरा धेरै बजाउँछिन्।

४१. धान खाने मुसा चोट पाउने भ्यागुतो।
४२. काग भन्दा कोईली चंख।
४३. बोल्नेको पीठो बिक्छ, नबोल्नेको चामल बिक्दैन।
४४. आच्छ्युँ खाएँ बाच्छ्यूँ खाएँ झुसे बारूलो।
४५. भाड्‍राको टोपीलाई गुँयलाको फूल।

४६. माग्नेलाई तातो भात।
४७. मामाको घोडा मेरो हि हि।
४८. जंगलमा मड्‍गल।
४९. काम कुरो एकातिर कुम्लो बोकी ठिमीतिर।
५०. सर्प पनि मरोस् लट्‍ठी पनि नभाँचियोस्।

५१. कुचोले बढार्नु पर्ने कसिङ्‍गर हावाले उडायो।
५२. बाख्रा पुच्छर काट्‍यो बोकालाई सजिलो।
५३. भेंडा भेंडाको हूलमा बाख्रा बाख्राको हूलमा।
५४. दिउँ आफू नाङ्‍गो नदिउँ माग्नेको मुख बाङ्‍गो।
५५. माग्नेको मुख बाङ्‍गो।

५६. चोरको हजार दाउ।
५७. हग्नेलाई भन्दा देख्‍नेलाई लाज।
५८. जो अगुवा उही बाटो हगुवा।
५९. नयाँ जोगी खरानी धेरै घस्छ।
६०. कुमाईंको घुमाई, जैसीको जाल
कायस्थको लेखा, आसामीको काल।

६१. जसको डम्फू उसकै ताल।
६२. निभ्न लागेको बत्ती चहकिलो बल्छ।
६३. मर्नु भन्दा अगाडि आङ् तन्काउनु।
६४. जति सुमसुम्यायो उति … … … साँगुरो।
६५. जसको बिहे उसैलाई देख्‍न नदे।

६६. बाघको छालामा स्यालको रजाईं।
६७. राजाको धन जान्छ भँडारेको पेट पोल्छ।
६८. सरकारी काम कहिले जाला घाम।
६९. सूर्य अस्त चन्द्र मस्त।
७०. उही नाम्लो उही कुम्लो।

७१. कागलाई बेल पाक्यो हर्ष न विस्मात्।
७२‌ धन देख्‍दा महादेवको तीन नेत्र।
७३. औंला दिंदा डुँडुल्ना निल्छ।
७४. घिउ केमा पोख्‍यो दालमा।
७५. जस्तो जस्तो पण्डित उस्तो उस्तो स्वाहा।

७६. लुटको धन फुपूको श्राद्ध।
७७. लोभीको धन छट्‍टुले खान्छ।
७८. अड्को पड्को तेलको धूप।
७९. घरै पिंडालु वनै पिंडालु
ससुराली जाँदा बार्‍ह हातको पिंडालु।
८०. कुन्ताको महादेव खरानी घसेको।

८१. कुकुरलाई लुतो।
८२. हाँसको चाल न बकुल्लाको चाल।
८३. माछो माछो भ्यागुतो।
८४. आलु खाएर पेडाको धाक।
८५. धाक भन्दा धक्‍कू ठूलो हिंडन लागे खुट्‍टा लुलो।

८६. बेला न कुबेला बजि नयला।
८७. अन्धाको सहारा लङ्‍गडा।
८८. लगनको बेला हगन।
८९. सुनारको सय चोट लोहारको एक चोट।
९०. जोगीको घरमा सन्यासी पाहुना।

९१. हात्तीको मुखमा जीरा।
९२. सानो छउन्जेल मर्ला भन्‍ने पीर ठूलो भएपछि मार्ला भन्‍ने पीर।
९३. आमाबाबुको मन छोराछोरीमाथि छोराछोरीको मन ढुंगामुढा माथि।
९४. सूर्यको अगाडि बत्ती।
९५. आउँछ समय पर्खंदैन, बग्छ खोलो फर्कंदैन।

९६. खुट्‍टा भए जुत्ता हजार।
९७. हात्ती लम्कनु घोडा चम्कनु।
९८. कुरो र कुलो जता लग्यो उतै लाग्छ।
९९. खाने पिउने रामे चोट पाउने चामे।
१००. खोला र माया तलतिरै बग्छ।

१०१. नामर्दलाई लुतो।
१०२. अजिङ्‍गरको आहारा दैवले पुर्‍याउँछ।
१०३. भैंसीलाई सिङको भारी हुँदैन।
१०४. गुरू गुँढ चेला चिनी।
१०५. मुसाको छोरा दरबारमा।

१०६. बाउभन्दा छोरा जान्‍ने खुकुरीभन्दा कर्द लाग्ने।
१०७. आँ गर्दा अलङ्‍कार बुझ्ने।
१०८‌. जस्तो आफू उस्तै च्यापू।
१०९. हगेपछि दैलो देख्छ।
११०. जति नङ्‍रा उति दार्‍हा।

१११. मर्नु भन्दा बौलाउनु निको।
११२. जहाँ गार्‍हो उही सार्‍हो।

नेपाली उखान टुक्का संग्रह (Some Nepali Proverbs Collection) भाग – २

1. एक हातले ताली बज्दैन।
– It takes two to make a quarrel.
२. कच्चा वैद्यको मात्रा यमपुरीको यात्रा।
– A little learning is a dangerous thing.
3. कसैको आहार कसैको विष।
– One man’s food is another man’s poison.
4. कसैले तपाईं भनोस् नभनोस् आफैं मपाईं।
– Self praise is no praise.
5. काग कराउँदैछ पिना सुक्दैछ।
– Let the dog bark.

6. काटेको घाउमा नुन चुक।
– Adding insult to injury.
7. काना गोरूलाई औंसी न पूर्णे।
– Day and night are alike to a blind.
8. खाउञ्‍जेल आफ्नो खाइसक्यो बिरानो।
– The danger past, God is forgotten.
9. खाने मुखलाई जुँगाले छेक्दैन।
– Where there is a will, there is a way.
10. जहाँ इच्छा त्यहाँ उपाय।
– Where there is a will, there is a way.

11. गर्जने बादल बर्संदैन।
– Barking dogs seldom bite.
12. गधा मलेर गाई हुँदैन।
– A black stone will never turn white.
– Black will take no other hue.
13. गल्ती गर्नु मानिसको स्वभाव हो।
– To err is human.
14. गाई मारेर गधा पोस्ने।
– To rob Peter to pay Paul.
15. गुहुलाई चलायो गन्ध।
– Do not vex the lion.

16. घाँटी हेरी हाड निल्नु।
– Cut your coat according to your cloth.
17. चोरको मनमा जहिले पनि ढुकढुक।
– A guilty mind is always suspicious.
18. जसको मन खोटो उसको मन छोटो।
– A guilty mind is always suspicious.
19. एउटा बिराउने शाखा पिराउने।
20. बाँदरको पुच्छर लौरो न हतियार।

21. के खोज्छस् कानो आँखो।
22. नखाउँ भने दिनभरिको शिकार, खाउँ भने कान्छो बाउको अनुहार।
23. रातभरी रुङ्यो, बूढी जिउँदै।
24. जब राती, बूढी ताती।
25. हात्ती छिर्‍यो पुच्छर अड्क्यो।

26. हात्ती आयो हात्ती आयो फुस्सा।
27. किन रोइस् मङ्‍गले आफ्‍नै ढंगले।
28. एक्लो बृहस्पति झुट्‍टा।
29. नजिकको तीर्थ हेला।
30. ढुंगा खोज्दा देउता मिल्नु।

31. गहिरा घरलाई पहिरा डर, डाँडा घरलाई के को डर।
32. लाटो लड्छ एक बल्ड्याङ, बाठो लड्छ तीन बल्ड्याङ।
33. लाटा देशमा गाँडा तन्‍नेरी।
34. अन्धाको देशमा आँखा छोप्नु, लङ्‍गडाको देशमा खुट्‍टा खोच्याउनु।
35. साउनमा आँखा फुटेको गोरूले बार्‍है महिना हरियो देख्छ।

36. औंसीमा किन्यो पूर्णेमा फाट्‍यो।
37. खान्‍न खान्‍न लोकाचार खाएपछि माना चार।
38. काम छउन्‍जेल भाँडो काम सकिएपछि ठाँडो।
39. जति भाँडो उति चुबर्को।
40. तँ आँट म पुर्‍याउँछु।

41. हरिप देखेर दैव डराउँछ।
42. दैव दिने पितृ हर्ने।
43. बार्‍ह वर्षमा पोइ आयो मै राँडलाई ज्वर आयो।
44. अघि राँड मानिन, पछि राँड जानिन।
बाघ लाग्यो घिच्याउन, राँड लाग्यो चिच्याउन।
45. बाहुना बाउले च्याउ खाओस् न स्वाद पाओस्।

46. मर्ने बेलाँ हरियो काँक्रो।
47. भुक्ने कुकुरले टोक्दैन।
– Barking dog seldom bites.
(English Equivalent meaning: sent by Mr. Buddy)
48. विष नभएको सर्प र ईख नभएको मानिस काम लाग्दैन।
49. राम राम सीता पोइ मर्ने बेला कोही न कोही।
50. मर्दकी दश ओटी।

51. मुखमा राम राम बगलीमा छुरा।
– A wolf in lamb’s clothing.
(English Equivalent meaning: sent by Mr. Buddy)
52. मौकामा कोढीको पनि पाउ मोल्नु पर्छ।
53. गाई कहिले ननुहाए पनि सेता सेतै, भैंसी जति नुहाए पनि काला कालै।
54. बलेको आगो ताप्न छोडेर निभेको आगो को तापोस्।
55. बलेको आगोमा घिउ थप्नु।

56. अर्थ न बर्थ गोविन्द गाई।
57. छन् गेडी सबै मेरा छैनन् गेडी सबै टेढा।
58. दुधको साक्षी बिरालो।
59. कहिले सासूको पालो कहिले बुहारीको पालो।
60. बार्‍ह वर्षमा खोलो पनि फर्कन्छ।

61. टुहुराको सहारा दैव।
62. मेरो गोरूको बार्‍है टक्‍का।
63. नाच्न जान्दैन आँगन टेढो।
64. भाग्यमानीको भूतै कमारो।
65. तालुमा आलु फल्नु।

66. जोईको जोई पोईको पोई हामी बीचमा कोई न कोई।
67. जो चोर उसकै ठूलो स्वर।
68. चोरको स्वर ठूलो डाँकाको आँखा ठूलो।
69. नदुखेको कपाल डोरी लगाई लगाई किन दुखाउनु।
70. बैंसमा स्याल पनि घोर्ले हुन्छ।

71. बाघ बूढो स्याल तन्‍नेरी।
72. बाघको मुख खाए पनि रातै नखाए पनि रातै।
73. लोग्ने स्वास्नीको झगडा परालको आगो।
74. धोबीको कुकुर घरको न घाटको।
75. कसैलाई के धन्दा कसैलाई के धन्दा घरज्वाईंलाई खानको धन्दा।

76. अनुहार न दनुवार पाण्‍डव सुनुवार।
77. पैसा न सैसा टिकी ट्याँस ट्याँस।
78. जुन जोगी आएपनि कानै चिरेको।
79. गाई गंगा बराबर।
80. ताक परे तिवारी नत्र गोतामे।

81. मौका परे दुलाँ हात मौका नपरे पाखाँ हात।
82. लातको भुत बातले मान्दैन।
83. तै रिन मै बूढी बाख्री किन।
84. काम गर्ने कालु मकै खाने भालु।
85. देख्‍ना दाल खाना काल।

86. अघिको तीतो पछिको मीठो।
87. अर्काको नासो गलपासो।
88. मौका हिरा फोर्नु बेमौकामा कोडी नछोड्नु।
89. कहिले माथैमाथ कहिले पुर्पुरोमा हात।
90. चिन्‍नु न जान्‍नु घचेडी माग्नु।

91. न आमा पट्‍टिको न मामा पट्‍टिको।
92. हरेस खाए नि चरेस नखानु।
93. मोही माग्नु ढुंग्रो लुकाउनु।
94. आफ्‍नो हात जगन्‍नाथ।
95. जिउँदाको जन्ती मुर्दाको मलामी जानुपर्छ।

96. नमरी स्वर्ग देखिंदैन।
97. मरेपछि डुमै राजा।
98. बार्‍ह छोरा तेर्‍ह नाति बूढाको धोक्रो काँधै माथि।
99. स्वास्नीमान्छेको थर छैन लोग्ने मान्छेको घर छैन।
100. जात फाल्नु गहतको झोलमा।

101. स्वास्नीमानिसको चरित्र र लोग्नेमानिसको भाग्य कसैलाई थाहा हुँदैन।
102. स्वास्नीमानिसको उमेर नसोध्नु लोग्नेमान्छेको कमाई नसोध्नु।
103. नजाने गाउँको बाटो नसोध्नु।

गाउँखाने कथा संग्रह भाग – १

1.   बाहिर सुन भित्र चाँदी, चाँदीलाई पकाएर मुखभित्र खाँदी, के हो?
–    चामल
2.   इउँ त इउँ, टिप्नेलाई सय रूपियाँ दिउँ, के हो?
–    छायाँ
3.   नखाउँ भने दिनभरिको शिकार, खाउँ भने कान्छो बाउको अनुहार, के हो?
–    बाँदर
4.   हुन पनि हो, छन पनि छ, चाहिंदा पनि चाहिंदैन, खोजेर पनि पाईंदैन, के हो?
–    भूँईंचालो
5.   आकाशमुनि दुई तारा, दुई तारामुनि दुई धारा, दुई धारामुनि भैंसी बस्ने ठूलो आहाल, के हो?
–    मानिसको अनुहार

6.   हानेर हान्‍न नसकिने तानेर तान्‍न नसकिने, के हो?
–    पानी
7.   स्याउँ स्याउँ चल्ला 12 गाउँ हल्ला, के हो?
–    मुत
8.   सुरिलो हाँगा एउटै पात, के हो?
–    पन्यू
9.   सानो सानो रूख छ, चढ्नमा दुख्छ, के हो?
–    सिस्नुको बोट
10. तल मादल बजाउने माथि छमछम नाच्ने, के हो?
–    चंगा उडाएको

11. भाँडो पाक्छ, चामल पाक्दैन, के हो?
–    अम्बा
12. किन्‍नेले राख्‍दैन, पाउनेले किन्दैन, के हो?
–    उपहार
13. आकाशमा आगो पातालमा पानी, हातले समाई क्वार क्वार खाने, के हो?
–    हुक्‍का र चिलिम तानी तमाखु खाएको
14. दिउँसोभरी सुत्छ, रातभरी उठ्‍छ, के हो?
–    लाटो कोसेरो
15. सेती गाई खोलामा गई, पानी खाई राती भएर आई, के हो?
–    कराइमा सेल पकाएको

नेपाली उखान टुक्‍का संग्रह भाग – १ र अंग्रेजीमा तिनको समान अर्थ; Nepali Proverbs and their English Equivalent Meanings

1. अगुल्टोले हानेको कुकुर बिजुलीदेखि तर्सन्छ।
– A burnt child dreads the fire.
2. अगुल्टोले हानेको कुकुर बिजुलीदेखि तर्सन्छ।
–   Once bitten twice shy.
3. अचानोको पीर अचानैले थाहा पाउँछ।
–   A wearer knows where the shoe pinches.
4. मनको बह कसैलाई नकह।
–   A wearer knows where the shoe pinches.
5. आकाशको फल आँखातरी मर।
–   If the sky falls, we will catch larks.

6. अर्काको आङ्गमा जुम्रा देख्‍ने आफ्‍नो आङ्गमा भैसी नदेख्‍ने।
–   No one looks at his faults.
7. आज मर्‍यो भोलि औषधि।
–   After death, the doctor.
8. आफू भलो त जगत भलो।
–   Good mind, good find.
9. आफै त महादेव, कसले देला वर।
–   Himself a beggar and a beggar at the door.
10. आफ्नो रुचि खानु, अर्काको रुचि लाउनु।
–   Eat to please thyself but dress to please other.

11. मौका आउँछ पर्खंदैन।
–   Time and tide wait for no man.
12. काल आउँछ पर्खंदैन।
–   Time and tide wait for no man.
13. इन्द्रको अगाडि स्वर्गको बयान।
–   Carrying coal to Newcastle.
14. ईश्‍वर दाहिने भएपछि कसको के लाग्छ।
–   When God is kind all are favourable.
15. उफ्रने गोरुको सीङ भाँचिन्छ।
– Pride has its fall.

16. एक थुकी सुकी हजार थुकी नदी।
–   Union is strength.
17. एक पन्थ दुई काज।
– To kill two birds with one stone.
18. पशुपतिको यात्रा सिद्राको व्यापार।
–   To kill two birds with one stone.
19. एक माघले जाडो जाँदैन।
–   One swallow does not make a summer.
20. अकबरी सुनलाई कसी लाउनु पर्दैन।

21. आए आँप गए झटारो।
22. आफू ताक्छु मुढो बन्चरो ताक्छ घुँडो।
23. बुझ्दो न सुझ्दो टुँडिखेल कुद्‍दो।
24. ताईं न तुईं हात लाग्यो दुई।
25. चकचके बाँदरको चाकमा घाउ।

26. बाँदरको हातमा नरिवल।
27. जुन गोरूको सीङ छैन उसैको नाम तिखे।
28. भीरबाट लड्ने गोरुलाई राम राम भन्‍न सकिन्छ, काँध थाप्न सकिंदैन।
29. खाई न पाई छाला टोपी लाई।